پرسیاوشان Maidenhair fern گیاهی است نازک در نزدیکی آبدانها و جویبار و رودخانه و کاریز ها میروید. به گشنیز سبز شبیه است، لیکن شاخه هایش سرخ و مایل به سیاهی است، نه ساقه دارد و نه گل و نه شکوفه. نیروی درمانی اش را به زودی از دست میدهد. پرسیاوشان از نظر طبّ قدیم ایران، معتدل است. در طب گذشته از گیاه پرسیاوشان در درمان سرفه و علائم سرماخوردگی و ریزش منطقهای مو استفاده میشد.
پرسیاوشان با نام علمی Adiantum capillus veneris گیاهی است علفی، سرخسی و پایا که در مناطق شمالی از جمله مازندران، گیلان و در تهران در مناطق شرق، غرب و جنوب غربی قابل مشاهده است. این گیاه زیبا و چند ساله معمولاً در نقاط مرطوب، اماکن سایه دار و کم نور میروید. این گیاه در نواحی مدیترانه، اروپای مرکزی و جنوبی، آمریکا و ایران رشد میکند. برگهای آن شبیه برگ گشنیز بده و دارای دمبرگ های بسیار نازک و دراز، شبیه مو است. پرسیاوشان دارای ریزومی خزنده است که ریشههایی باریک از آن خارج میشود. برگهای این گیاه استفاده طبّی دارد. نتایج حاصل از مطالعات گیاه شناسی قومی و یا بومی گیاه پرسیاوشان در منطقه نشان میدهد که این گیاه برای درمان سرماخوردگی، درمان تب و سرفه مفید است. گیاه پرسیاوشان در گویش مازندرانی به نامهای سیولنگه واش، گیلکی چاه سیالَک و سیالک، لری پَرِسیووَش و در گویش کردی با نام سیاوخشی قابل شناسایی است. گیاه پرسیاوشان به فقر مواد آلی و عناصر کم مصرف، مقاومت خوبی را نشان میدهد و این گیاه از نظر نیازهای اکولوژیکی بسیار کم توقع است. نتایج حاصل از مطالعات اتنوبوتانی گیاه پرسیاوشان در مازندران نشان میدهد که بیشترین استفاده از این گیاه برای درمان سرماخوردگی، درمان تب و سرفه و کمترین مورد مصرف آن برای درمان سرخک در اطفال است.
برگ پرسیاوشان دارای موسیلاژ، قند، اسید گالیک Gallic acid، تانن، اسانس و مادهای تلخ به نام کاپیلارین Capillarine است.
طرز مصرف
1) جوشانده: ابتدا با آب سرد کاملا شسته شود و دو چنگه از آن داخل قوری چینی 20 دقیقه همانند چای دم کشیده شود. شربت سینه: مقدار 100 گرم پرسیاوشان خشک را با یک لیتر آب جوش و نیم کیلو شکر مخلوط کرده و به مدت شش ساعت بگذارید بماند سپس آن را با فشار از صافی بگذرانید و در داخل ظرفی بریزید تا کم کم ته نشین شود و بعد قسمت صاف شدهی روی آن را بردارید و با یک کیلو و نیم شکر و 80 گرم دیگر برگ پرسیاوشان مخلوط کرده و بجوشانید تا غلیظ شود. مقدار مصرف این شربت دو قاشق غذاخوری تا چند بار در روز است. این شربت برای رفع سرفه و برونشیت استفاده میشود. ضمناً خلط و سینه را نرم کرده و باعث رفع اخلاط میشود. مقدار مصرف آن 3 تا 6 فنجان در روز است. ۱. طبیعت: جالینوس گوید : مزاج معتدل دارد (متعادل مایل به گرمی و خشک) ۲. پرسیاوشان تببر است. ۳. دمکرده آن برای درمان زردزخم استفاده میشود. ۴. برای بیماریهای برونشیت از دمکرده آن استفاده شود. ۵. عمر خاصیت دارویی آن ۶ ماه است بعد از یک سال از چیدن هیچگونه خاصیتی ندارد. ۶. جوشانده آن به عنوان مسهل صفرا، بلغم و سودای موجود در معده و رودهها مفید است. ۷. دمکرده آن برای درمان بیرون راندن اخلاط سینه و درمان تنگینفس مفید است. ۸. ماساژ با جوشانده آن باعث سیاهشدن مو و تقویت آن میگردد. برای این که نتیجه بیشتری راجع به تقویت مو بگیرید میتوانید سوخته پرسیاوشان را به صورت ضماد روی سر بگذارید. ۹. برای دفع سنگ مثانه از دمکرده آن استفاده شود. ۱۰. ضماد پخته آن برای کاهش ورم بیضه مفید است. ۱۱. برای خردکردن سنگمثانه و کلیه بصورت ضماد در ناحیه درد بگذارید. ۱۲. مصرف دراز مدت پرسیاوشان برای قلب و ریه مضر است بهتر است که با صمغ عربی خورده شود. ۱۳. برای درمان عفونتهای ریه ۸ گرم پرسیاوشان را در ۵۰۰ سیسی آب جوشانده ۲۰ دقیقه دمکرده صاف نموده با عسل مخلوط نموده طی ۳ نوبت میل شود. ۱۴. برای درمان عفونت مثانه و کلیه ۱۵ گرم را در یک لیتر آبجوش به مدت ۲۰ دقیقه دمکرده روزی ۳ فنجان میل شود. ۱۵.برای درمان سل ۳ گرم پرسیاوشان و ۲ گرم ریشه بادیان را در۲۰۰ سیسی آب دمکرده هر روز صبح ناشتا میل شود. ۱۶. برای درمان سرفه از دمکرده پرسیاوشان میل شود. ۱۷. برای درمان ورم کلیه کاکل ذرت، پرسیاوشان و ریشه ایرسا از هر کدام ۵ گرم را در یک لیتر آب جوشانده صبح ناشتا یک لیوان میل شود سپس هر ۵ ساعت یک لیوان دیگر میل شود. ۱۸. برای درمان پیسوریازیس پرسیاوشان را سوزانده خاکستر آن را با روغن زیتون مخلوط کرده به محل بمالید. ۱۹. برای محکم کردن ریشهی مو و دراز کردن موی سر خاکستر پرسیاوشان را با روغن مورد مخلوط کرده به سر بمالند. ۲۰. برای درمان شورهسر خاکستر پرسیاوشان را با عرق مورد مخلوط کرده به سر بمالند. ۲۱. برای رفع موخوره پرسیاوشان را در عرق بید جوشانده صاف نموده با روغن زیتون مخلوط کرده سپس موها را ماساژ دهید. ۲۲. بخور پرسیاوشان بازکننده بینی است. ۲۳. برای درمان جوشهای غرور جوانی پرسیاوشان را در عرق آویشن خیس نموده کمی حرارت داده سپس صاف نموده با روغن زیتون مخلوط کرده حرارت میدهیم تا آب اضافی آن بخار شود سپس روی جوشهای غرور جوانی بمالید. ۲۴. برای درمان یبوستهای مزمن گل خطمی، پرسیاوشان، غازیاغی و پوست درخت زبان گنجشک از هر کدام ۵ گرم را در ۸۰۰ سیسی آب جوشانده ۳۰ دقیقه دمکرده روزی ۳ فنجان قبل از غذا یک فنجان میل شود. ۲۵. برای درمان آسم: زوفا، گل خطمی، پرسیاوشان و گل بنفشه از هر کدام ۱۰ گرم مخلوط کرده روزی ۷ گرم در ۲ لیوان آب جوشانده صاف نموده روزی ۳ نوبت به مدت ۷ روز میل شود. ۲۶. برگ پرسیاوشان برای زخمهای داخلی، عفونی و خنازیر نیز مفید است. ۲۷. برای درمان مولیسیک (ریزش مو به شکل دایره) مالیدن مخلوط پرسیاوشان و روغن زیتون مفید است. ۲۸. برای درمان محل ضربخوردگی ۵۰ گرم پرسیاوشان را در یک لیتر آب سرد خیسانده سپس روی آتش بگذارید بجوشد تا آب آن نصف شود صاف کرده محل درد و ضرب دیده را کمپرس کنید. ۲۹. برای درمان پیچیدگی عضلات با محلول جوشانده پرسیاوشان کمپرس شود طرز تهیه آن در شماره ۲۸ گفته شد. ۳۰. برای درمان نقرس ۲۰۰ گرم پرسیاوشان را در یک لیتر آب خیسانده سپس ۲۰ دقیقه جوشانده هنگامی که ولرم شد محل دردهای نقرس را ماساژ دهید، یک روش دیگر این است که پاها را با برگهای تازه آویشن چند ساعت بپوشانید.
مضرّات پرسیاوشان
پرسیاوشان گیاهی است کاملاً بی خطر و حتی در طول تاریخ برای کودکان به کار رفته است و هیچ گونه عوارضی ندارد.