خار مریم اصالتاً بومی منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سرتاسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است. این گیاه تنومند معمولاً در مناطق خشک و آفتابی رشد میکند. ساقة این گیاه در قسمتهای فوقانی خود شاخه میدهند و ارتفاع و طول این گیاه از 4 تا 10 پا میرسد. برگهای این گیاه پهن و دارای خالها یا رگه های سفید است. گلهای آن قرمز ارغوانی است. میوة ریز و پوست سفت آن قهوه ای، لک دار و براق است. این گیاه به آسانی رشد میکند و در طول کمتر از یک سال به سرعت به بلوغ میرسد. خارمریم ماده موثره قرص لیور گل است و بهترین داروی گیاهی برای کاهش چربی کبد است. دوره مصرف : حداقل 45 روز (200 گرمآسیاب شده همراه با تخم آن) یکی از موثرترین گیاهان در درمان بیماریهای کبدی نظیر سیروز کبدی و یا انواع هپاتیت است. در حال حاضر یکی از پرمصرفترین داروهای موجود در بازارهای اروپا و آمریکا قرصها، کپسولها و یا شربت های حاوی عصاره خار مریم است؛ چراکه از یکسودر رفع اثرات سوء حاصل از مصرف زیاد الکل بسیار موثر بوده و نارسائی های کبدی را برطرف میکند، ازسوی دیگر سبب رفع مسمومیت کبد در اثر آلودگی ناشی از سرب حاصل از سوخت بنزین میگردد. لذا این دارو ها هم در داروخانه ها و هم در سوپر مارکتها در دسترس عموم است. قرص Ultra Thistle در بسته های 200 عددی به قیمت 39.95 دلار و یا کپسول Maximum Milk Thistle در بسته های 100 عددی به قیمت 29.95 در تمام داروخانه های آمریکا و اروپا در حال توزیع است توصیف و شکل ظاهری این گیاه در طول دوره رشد خود، 30 تا 200 سانتی متر قد کشیده و دارای شکل تقریباً مخروطی شکل بوده. بوته این گیاه به طور میانگین تا 160 سانتی متر قطر رشد داشته است. ساقه این گیاه معمولاً درای حالت پنبهای در دور خود بوده و بیشتر فضای این ساقه توخالیست. برگهای این گیاه معمولاً دارای شکل مستطیلی یا به شکل نیزه در دور خود و پراکنگدی آنها معمولاً چندبرگی و یا دو برگی است. سرگل خوشرنگ این گیاه 4 تا 12 سانتی متر عرض و پهنا داشته. در نیمکره شمالی این گیاه از ماه خرداد تا اواسط شهریور و در نیمکره جنوبی این گیاه از آذر تا اوایل بهمن میروید. دانه این گیاه رنگ سبز تیره و یا در بعضی نژادها سیاه است و کاسه این گل که دانه ها در آن قرار میگیرند رنگ زرد مانندی دارد.
اطلاعات گیاهی در باره، گیاه خار مریم که دوست کبد هم به آن میگویند .گیاه خارمریم یکی دیگر از گیاهان دارویی است که از آن برای معالجه و جلوگیری از امراض کبدی استفاده میکنند. این گیاه از آنجا که مخلوطی به اسم سیلیمارین دارد، میتواند در از بین بردن اندازه جذب چربی مخصوصا چربی بد (LDL)، تریگلیسیرید و کاهش جذب کلسترولموثر باشد.
به همین دلیل بسیاری از درمانگران، این گیاه را از جمله موثرترین گیاهان دارویی برای درمان کبد چرب میشناسند و مصرف دم نوش یا خشک این گیاه همراه غذا را در این زمینه موثر میدانند. مصرف این گیاه با مشورت متخصص طب سنتی میتواند به بهبود عملکرد کبد کمک کرده و سرعت تولید دوباره سلولهای کبدی را افزایش دهد.
گیاه خار مریم بومی مناطق مدیترانه بوده، و عصاره آن قرنهاست که به عنوان تقویت کننده کبد شناخته شده است و گیاه شناسان حدود 2000 ویا ۴۰۰۰ سال است که از دانههای آن برای درمان بیماریهای مزمن کبدی و محافظت از کبد در مقابل سموم استفاده میکنند. عصاره گیاه میلکتیستل دارای ماده موثره سیلی مارین است که امروزه در ایالات متحده آمریکا در طب جانشین و مکمل متداولترین فرآورده مصرفی برای بیماران کبدی است. زیست گاه فراوانترین منطقه رشد این گیاه، سواحل جنوب شرقی انگلیس(که فراوانترین نقطه کره زمین، این منطقه است)، ایران، آمریکای شمالی و استرالیا و نیوزیلنداست. مزارع ساخته شده توسط انسان این گیاه، برای مصارف دارویی و برآورد مواد اولیه صنعتی از این گیاه در مناطق وسیعی در اتریش(منطقه والدویرتل)، آلمان، مجارستان، لهستان، چین و آرژانتین قرار داشته و در مناطق اروپایی کاشت این گیاه، هر ساله در بین ماههای مارس تا آوریل انجام و برداشت آن در ماه اگوست در حدود 2 تا 3 هفته بعد از گل دادن این گیاه در دو مرحله (بریدن و تمیزکردن یا خرمنکوبی) انجام میشود. دانههای خار مریم یکی از مهمترین منابع طبعی دارویی برای امراض کبد است، ماده سیلی مارین موجود در دانه های این گیاه یکی از موثرترین پادزهرها حتی برای موارد مسمویت ناشی ازقارچ مهلک کلاهک مرگ نیز هست. این گل همچنین استفاده زیبایی شناختی برای تزیین باغ خانه ها و سبد ها نیز دارد] تریکیب شیمیایی دانه خار مریم، داری تقریباً 4 تا 6 درصد سیلیمارین و عصاره این گیاه حاوی 65-80 درصد سیلیمارین و 20 تا 35 درصد اسید چرب میباشند. آزمایشات بالینی انجام شده خار مریم در موارد معتددی از نظیر بیماری های کبد و مقابله با سرطان استفاده میشود. اما باید اشاره نمود آزمایشات علمی در بارهی این گیاه متناقض و ناهماهنگ بوده. در آزمایشات انجام شده، سیلیمارین موجود در این گیاه به طور منظم با مقدار 420 تا 480 میلیگرم در 2 یا 3 وعده به طور روزانه برای موارد آزمایشی تجویز شده است. همچنین برای امراض خاص مقدارهای بالاتر این ماده نیز تجویز میشده به طور مثال 600 گرم روزانه برای فردی با بیماری دیابت نوع2 تجویز میشده که نتایج بدست آمده از این آزمایش بسیار عالی و قابل توجه بوده و همچنین مقدار 600 تا 1200 گرم در روز برای فردی با بیماری هپاتیت c نیزتجویز شده که البته نتایج قابل توجهی را دربرنداشته است. However, higher doses have been studied, such as 600 mg daily in the treatment of type II diabetes عصاره گیاه خار مریم به همراه عصاره گیاه قاصدک، برای رفع رنگپریدگی پوست در حالت خماری و همچنین دفع سموم ناشی از مصرف بیش از حد الکل نیز استفاده میشود.
مشاهدات تجربی در گذشته خار مریم در پزشکی سنتی چینی به عنوان یک پاک کننده درون، سم زدا، نرم کننده کبد و مقوی برای کیسه صفرا بوده است. اگرچه خاصیت درمانی این گیاه هنوز ناشناخته است، خار مریم بعضی مواقع از برای بیماریهای کبد (زردی یا یرقان، سیروز و هپاتیت) تجویز میشود، آزمایشات علمی بر روی حیوانات حاکی از این اینست که سیلیمارین موجود در این گیاه میتواند دارای خاصیت ضد هپاتیت باشد، یعنی خاصیتی که باعث میشود سلولهای کبد از سموم محافظت بشوند. سازمان تحقیقات در مورد سرطان کشور انگلیس میگوید: در اینترنت مواردی مشاهده شده که اذعان میکنند خار مریم برای کاهیدن سرعت رشد بعضی نمونه سلولهای سرطانی بسیار مفید است، اما هیچ مدرکی دال بر اثبات این موارد نیست.
استفاده غذایی خار مریم به خاطر ارزش دارویی اثبات شده در گذشته در بین سراسر مردم جهان به عنوان نوعی غذا نیز مصرف میشده است. عمده خواص آن رفع مشکلات کبدی و کاهش چربی کبد رفع خارش های جلدی پوست و از بین بردن جوش صورت و خاصیت ضد هپاتیت بودن آن است. ریشه های این گیاه را میتوان به طور خام یا جوشانده شده بهمراه کره و یا کباب شده خورد، شاخه جوان آن را میتوان تا ریشه برید و آن را آب پز نموده و مصرف کرد. در گذشته شاخه های خاردار تازه دور گل این گیاه را همانند کنگر فرنگی میخوردهاند. همچنین ساقه این گیاه را میتوان بعد از پاک کردن، برای رفع تلخی در طول یک شب در آب خیساند و آنرا به صورت استفاده در خورشت مصرف کرد. برگهای این گیاه را نیز میتوان اول از خارها پاک نمود و بعنوان یک جایگزین برای اسفناج مصرف کرد و یا میتوان به صورت خام آنرا به سالاد اضافه نمود. همچنین میتوان با پاک کردن این گیاه، یعنی قطع کردن یا ساییدن ساقه و برداشتن برگهای خارمانند اطراف گلها و حذف گلبرگهای صورتی رنگ بصورتی که دانه های آنها از آن جدا نشود، میتوان کاسه دان گل به همراه دانه های آن را نیز به صورت خام یا جوشانده و یا در سالاد مصرف نمود. همچنین مردمان جنوب ایران (منطقه گراش، لار و ...) کاسه دان به همراه دانه های این گیاه را به ترشی نیز تبدیل مینمایند. تذکر : برای رفع چربی کبد بهتر است خار مریم به همراه آسیاب شده تخم آن (تخم خواجه باشی ) میل شود و در هنگام دم کردن آنها تخم خواجه باشی به دلیل سنگینی ته نشین میشود و لذا حتما محتویات ته نشین لیوان همراه با عصاره آن میل شود. این محصول باید در ظرف شیشه ای و در یخچال نگداری شود. نکات احتیاطی
سازمان دارو و مواد غذایی آمریکا خار مریم را به عنوان یک مکمل غذایی منظور کرده است و از اینرو هیچ محدودیتی در استفاده از آن وجود ندارد. اگر طبق دستور مصرف، این گیاه دارویی را مصرف کنید هیچ خطری متصور نیست. گاهی اوقات این گیاه اثر ملین خفیف دارد. اگر چنین حالتی رخ دهد، مقداری از مواد فیبری نظیر قند، پسیلیوم، سبوس جو یا پکتین میل کنید. مصرف این نوع فیبر باید از شلی مدفوع و هر نوع ناراحتی گوارشی را برطرف کند.
تداخل های احتمالی
خار مریم را میتوان در کنار سایر گیاهان دارویی، مکملهای غذایی وداروها مصرف کرد. باید از پزشک معالج خود در خصوص میزان مصرف خار مریم در صورت ابتلا به اختلال و ناراحتی کبد یا هر نوع وضعیت درمانی حاد سؤال کنید